الفبای تفسیر آزمایش ادرار - وبلاگ لین هوان

به گزارش وبلاگ لین هوان، کلیه، کارخانه تصفیه بدن است. هر میلی متر از خون در روز چند بار از این کارخانه عبور می نماید و فیلترهای تصفیه نماینده یا همان گلومرول های کلیوی سموم، ذرات و املاح اضافه و مواد زاید حاصل از سوخت و ساز سلول ها را از خون جمع آوری می نمایند و خون تازه و تمیز دوباره وارد چرخه گردش خون می گردد اما این سموم چه می شوند؟ قسمت

الفبای تفسیر آزمایش ادرار

نویسنده:دکتر سیداحسان بیکایی

کلیه، کارخانه تصفیه بدن است. هر میلی متر از خون در روز چند بار از این کارخانه عبور می نماید و فیلترهای تصفیه نماینده یا همان گلومرول های کلیوی سموم، ذرات و املاح اضافه و مواد زاید حاصل از سوخت و ساز سلول ها را از خون جمع آوری می نمایند و خون تازه و تمیز دوباره وارد چرخه گردش خون می گردد اما این سموم چه می شوند؟ قسمت اعظم این مواد تصفیه شده مواد حاوی نیتروژنی هستند که از متابولیسم مواد غذایی به وجود آمده اند. آب یا مایع اضافی خون، سدیم و پتاسیم و مواد حاصل از تخریب اسیدهای آمینه بعد از جمع آوری به داخل حالب ترشح می شوند و حالب، مثل یک ناودان این مایع را به منبعی منتقل می نماید تا بعد از رسیدن به مقدار مناسب تخلیه شوند. این منبع همان مثانه و مایع داخل آن هم همان ادرار است.

ستجو و تحقیق کارآگاهان و بازرسان را دیده اید؟ وقتی بخواهند در خصوص اتفاقاتی که داخل یک کارخانه و یا حتی یک خانه رخ می دهد بررسی نمایند، یکی از کارهای آنها تحقیق و بررسی فضولات کارخانه و یا سطل آشغال خانه هاست. مواد دور ریختنی، به جای مانده مواد غذایی، ضایعات فراوری و چیزهایی مثل اینها می تواند تا حدودی به کارشناسان بگوید که داخل کارخانه چه خبر است. بررسی ادرار در واقع مشابه همین کار است. تحلیل و بررسی محتویات ادرار برای تعیین شرایط بدن و علی الخصوص کلیه ها و مجاری ادرار، از راه تفسیر این آزمایش انجام می گردد. هر کدام از شما ممکن است در طول زندگی تان مجبور شوید چند بار آزمایش ادرار بدهید. خواندن مطلب زیر به شما یاری می نماید تا حدودی از چگونگی تفسیر این آزمایش به ظاهر ساده سر در بیاورید.

توضیح آزمایش

به طور کلی بیش از 100 تست آزمایشگاهی مختلف می توان روی ادرار انجام داد که هر کدام از آنها به منظور خاص و برای تعیین علت های مختلف بیماری های گوناگون انجام می شوند. بین این تست ها می توان آزمایش های بسیار اختصاصی را هم پیدا کرد که نیازمند دستگاه های پیشرفته و برای تعیین حالات بسیار خاصی از برخی بیماری ها هستند اما بررسی ادرار یا آزمایش ادرار که ساده ترین نوع آزمایش است معمولا برای عفونت های دستگاه ادرار (کلیه ها، حالب و مثانه)، تعیین وجود قند و ادرار در بیماران دیابتی، وجود سنگ کلیه، فشار خون بالا و برخی بیماری های کلیوی و کبدی خاص انجام می گردد. در بسیاری از بررسی های روتین هم بررسی ادرار برای تعیین سلامت عمومی بدن درخواست می گردد.

اجزای مختلف تست ادرار

رنگ (color): رنگ ادرار یکی از اجزای اصلی بررسی ادرار است و بسته به شرایط مختلف بدن تغییر می نماید. غلظت ادرار، مقدار مایع بدن، رنگدانه های موجود در ادرار که از تخریب گلبول های قرمز و رنگدانه ای به نام اوروکروم به وجود می آیند و بعلاوه رژیم غذایی روی رنگ ادرار تاثیر دارند. برخی بیماری ها هم رنگ ادرار را تغییر می دهند.

حالت طبیعی: طیف رنگ زرد کمرنگ تا پررنگ

حالت غیرطبیعی: ادرار قرمز رنگ می تواند به خاطر وجود خون در آن باشد. رنگ نارنجی می تواند به خاطر وجود ویتامین B اضافه در ادرار باشد. برخی داروهای خاص مثل ریفامپین هم می توانند ادرار را نارنجی می نمایند. رنگ نارنجی تیره تا قهوه ای ممکن است علامت بیماری های کبدی مثل زردی و یا رابدومیولیز (تخریب سلول های عضلانی) باشد. مصرف لبو و چغندر به ادرار رنگ صورتی ملایم می دهند. گاهی اوقات مصرف برخی مواد خوراکی حاوی رنگ های مصنوعی هم باعث تغییر رنگ ادرار می شوند. دیابت هم می تواند موجب تغییر رنگ ادرار گردد. تعریق زیاد و از دست دادن مایع هم باعث می گردد رنگ ادرار زرد تیره گردد.

شفافیت (Clarity)

ادرار به طور طبیعی شفاف است و باید بتوان از پشت شیشه حاوی آن نوشته های یک متن را خواند اما مسایل مختلف باعث تغییر این حالت می شوند.

حالت طبیعی: شفاف

حالت غیرطبیعی: غیرشفاف

عفونت، چرک، باکتری های موجود در ادرار به خاطر عفونت ادراری، کریستال ها، گلبول های قرمز خون، گلبول های سفید، اسپرم، قارچ، موکوس و یا حتی عفونت های انگلی می توانند باعث غیرشفاف شدن ادرار شوند البته برخی مواقع در حالت های طبیعی و بدون بیماری هم ممکن است ادرار غیرشفاف باشد. مصرف برخی غذاهای حاوی چربی زیاد، فسفات یا اورات این حالت را ایجاد می نمایند.

بو (odor)

تعیین بوی ادرار هم یکی از اجزای تفسیر این آزمایش است. بوی طبیعی و معمول ادرار به خاطر وجود اسید وولاتایل است و بوی شبیه به فندق دارد اما مواد غذایی مختلف و برخی بیماری ها این بو را تغییر می دهند.

حالت غیرطبیعی: ادرار بیماران دیابتی معمولا بویی قوی و شیرین شبیه به بوی استن دارد. بوی شیرین و میوه ای هم گاهی از ادرار این بیماران به مشام می رسد. بوی بسیار بد ادرار نشان دهنده عفونت مجاری ادراری و وجود چرک در ادرار است. افرادی که ادرارشان بوی مدفوع می دهد ممکن است دچار فیستول روده به مثانه شده باشند. ادرار دارای بوی شربت افرا (بوی شبیه به چای شیرین) در بیماران فنیل کتون اوری دیده می گردد. نارسایی کبدی هم باعث تغییر بوی ادرار می گردد.

وزن مخصوص ادرار (Specific Gravity)

وزن مخصوص ادرار که به شکل عدد بیان می گردد معمولا حاصل مقدار گیری اجزای مختلف ادرار شامل مواد دفعی و املاح است. وزن مخصوص بالا نشان دهنده ادرار غلیظی شده است. از این عدد برای تعیین قدرت تغلیظ و ترشح کلیه ها استفاده می گردد.

حالت طبیعی: اعداد بین 005/1 و 03/1

حالت غیرطبیعی: بیماری های کلیوی باعث کاهش وزن مخصوص ادرار می شوند. بعلاوه مصرف بیش از مقدار مایع هم باعث کاهش این عدد می گردد. غلیظ شدن ادرار و کمبود مایع در بدن (هنگام روزه داری یا تعریق زیاد) وزن مخصوص را افزایش می دهد. عدد وزن مخصوص به تنهایی شاخص خوبی برای تعیین سلامت نیست و باید حتما در کنار دیگر اجزای آزمایش تفسیر گردد. تب، استفراغ و اسهال باعث بالا رفتن و کاهش دمای بدن، ادرار زیاد و دیابت بی مزه باعث کاهش آن می گردد.

PH

مثل همه آزمایش های شیمیایی، PH نشان دهنده اسیدی یا باز بودن ادرار است. برخی اوقات مقدار اسیدی یا بازی بودن ادرار در فرایند درمان یک بیماری موثر است و پزشک ممکن است به شما آموزش دهد که مقدار PH ادرارتان را تغییر دهید. مقدار دفع املاح در ادرار و وجود یون هیدروژن PH ادرار را تعیین می نماید. اسیدی یا باز بودن ادرار در شکل گیری برخی سنگ های کلیه هم موثر است.

حالت طبیعی: 6/4 تا 8

حالت غیرطبیعی: برخی غذاها مثل مرکبات و یا لبنیات و بعلاوه برخی داروها مثل آنتی اسیدهای معده روی PH تاثیر دارند. استفراغ، آلکالوز تنفسی، عفونت مجاری ادراری PH ادرار را بالا می برد و در دیابت، اسهال، گرسنگی طولانی مدت و هنگام خواب PH پایین می آید و ادرار اسیدی می گردد.

پروتئین

(Prt یا Protein) پروتئین از آن چیزهایی است که به طور طبیعی نباید در ادرار وجود داشته باشد و حضور آن در ادرار نشان دهنده یک حالت خاص و یا یک بیماری است.

حالت طبیعی: منفی یا Negative یا میلی گرم80-50 در طول 24 ساعت یا کمتر از 250 میلی گرم در 24 ساعت بعد از ورزش شدید

حالت غیرطبیعی: آسیب های کلیوی، عفونت ادراری، فشارخون بالا، دیابت، بیماری لوپوس گلومر ولونفریت (یک بیماری کلیوی) و سرطان باعث ورود پروتئین به ادرار می شوند.

اگر چه باید توجه داشت تب، ورزش شدید و بارداری هم در حالت های طبیعی حضور پروتئین در ادرار یا پروتئینوری را در پی دارند. به طور کلی وجود پروتئین در ادرار جزو آن مواردی است که نیازمند توجه ویژه پزشک است چون ممکن است مسائل جدی تری را در پی داشته باشد. پروتئینوری اصلی ترین علامت بیماری کلیوی است.

گلوکز (Glucose)

گلوکز، قندی است که در خون وجود دارد و غذای اصلی سلول ها محسوب می گردد. به طور طبیعی مقادیر بسیار اندکی از گلوکز در ادرار وجود دارد اما در شرایط عادی ادرار را عاری از گلوکز در نظر می گیرند. در صورت جمع آوری 24 ساعته ادرار طبیعی ممکن است مقدار این ماده کمتر از 5/0 گرم باشد.

حالت طبیعی: وجود ندارد

حالت غیرطبیعی: تغذیه وریدی (مثلا در خصوص بیماران بستری در ICU) می تواند باعث وجود گلوکز در ادرار گردد. دیابت کنترل نشده هم باعث می گردد مقدار زیادی گلوکز در ادرار وارد گردد. آسیب غدد فوق کلیوی، آسیب کبدی، آسیب های مغزی، برخی از مسمومیت ها و برخی از انواع مسائل کلیوی هم باعث گلوکزوری یا حضور گلوکز در ادرار می شوند. اگر چه مثل پروتئینوری، این حالت در زمان بارداری هم می تواند به وجود بیاید که طبیعی محسوب می گردد.

کتون (Ketone)

وقتی چربی ها در بدن شکسته می شوند و در جریان سوخت و ساز مصرف می شوند کتون ها به وجود می آیند. این کتون ها در ادرار ترشح می شوند. اما به طور طبیعی هیچ کتونی نباید در ادرار دیده گردد و حضور آنها نشان دهنده این است که بدن به جای مصرف گلوکز از چربی ها استفاده می نماید.

حالت طبیعی: وجود ندارد

حالت غیرطبیعی: دیابت کنترل نشده، رژیم بدون کربوهیدرات، گرسنگی شدید یا بیماری هایی مثل آنورکسیا و مصرف الکل باعث حضور کتون در ادرار می شوند. مصرف بیش از حد آسپیرین، استفراغ طولانی مدت و بیماری های تب دار در بچه ها هم حضور کتون در ادرار را در پی دارند.

کریستال (Crystals)

افراد سالم فقط مقدار بسیار کمی کریستال در ادرارشان وجود دارد. کریستال ها در واقع مقدمه تشکیل سنگ کلیه اند و از روی هم قرار گرفتن آنها سنگ های کلیوی تشکیل می شوند. نوع کریستال های ادرار با توجه به بیماری و PH ادرار فرق می نماید.

حالت طبیعی: کم یا وجود ندارد

حالت غیرطبیعی: سنگ کلیه، عفونت های ادراری و برخی داروها باعث رسوب املاح و تشکیل کریستال ها می گردد.

گلبول سفید و قرمز(WBC, RBC)

گلبول های خونی به طور طبیعی در ادرار وجود ندارند. حضور آنها نشان دهنده هماچوری یا خون در ادرار است که به خاطر بیماری های مختلف به وجود می آید. وجود گلبول سفید هم نشان دهنده عفونت ادراری است.

حالت طبیعی: وجود ندارد یا حدبیشترش بین 0 تا 4 گلبو ل سفید و کمتر از دو عدد گلبول قرمز

حالت های غیرطبیعی: التهاب، عفونت، سنگ کلیه، تومور کلیوی و مثانه، ضربه به کلیه یا آسیب مجاری ادراری باعث وجود RBC در ادرار می شوند. WBCها یا گلبو های سفید هم موقع عفونت، بیماری لوپوس، عفونت ادراری و تومور مثانه در ادرار افزایش می یابند.

به غیر از موارد فوق، اجزای دیگری هم در آزمایش ادرار بررسی می شوند Castها که انواع مختلف دارند و در بیماری های مختلف به وجود می آیند. باکتری ها که حضور آنها هم با منفی، کم یا زیاد تعیین می گردد و نشان دهنده عفونت ادرار است و در صورت لزوم برای تشخیص نوع این باکتری ها باید آزمایش دیگری انجام داد که کشت ادرار می باشد.

به چه کسانی می خورد؟

توضیحات فوق تا حدودی معنی کلمات موجود در جواب برگه آزمایش ادرار را تعیین می نماید اما از قلم نیاندازید تفسیر این آزمایش فقط با دانستن جواب این اجزا و معنی انگلیسی آنها کافی نیست. تفسیر این آزمایش و تعیین علت بیماری های احتمالی حتما باید با آزمایشات و معاینات مختلف دیگر به وسیله پزشک همراه باشد و بررسی ادرار فقط مقدمه ای برای تعیین بیماری ها است.

آزمایش های خانگی ادرار

برخی از آزمایش های ادرار را می توان در خانه انجام داد. اساس بیشتر این آزمایشات براساس خاصیت کروماتوگرافی یا صعود و تغییر رنگ مواد خاص موجود در یک مایع روی نوار آزمایش است. به همین علت رقیق بودن ادرار ممکن است باعث نتایج منفی کاذب گردد. برای دیابتی ها هم نوارهای آزمایشی برای تعیین وجود گلوکز یا کتون در ادرار وجود دارد.

با توجه به پیشرفت این کیت ها و افزایش دقت آنها می توان تا حدود زیادی به خصوص در موارد مثبت به این آزمایش ها اعتماد کرد اما به هر حال آزمایش بررسی ادرار برای تعیین پاسخ دقیق از همه این کیت ها دقیق تر است.

چه نکاتی را باید قبل از آزمایش ادرار در نظر بگیریم؟

آزمایش ادرار بهتراست صبح ها انجام گردد. از مصرف برخی غذاهای خاص مثل لبو و چغندر، آسپارتات و هویج و شاه توت خودداری کنید. ایستادن زیاد قبل از انجام آزمایش و یا فعالیت شدید می تواند نتایج آزمایش را تغییر دهد. خانم ها اگر در زمان قاعدگی قرار دارند، بهتر است آزمایش انجام ندهند یا به پزشک اطلاع دهند. نیم تا یک ساعت قبل از انجام آزمایش مقداری آب بنوشید. مصرف برخی داروهای خاص مثل اریترومایسین و کوتریموکسازول یا ویتامین C هم رنگ ادرار را تغییر می دهد. داروهای مصرفی خود را در صورت امکان و با مشورت پزشک قطع کنید یا به پزشک معالج اطلاع دهید. نمونه ادرار باید از وسط جریان ادرار تهیه گردد. قبل از مصرف دستان خود را بشویید تا نمونه گیری تمیز انجام گردد. به هیچ وجه داخل ظرف نمونه گیری را لمس نکنید. آلت تناسلی را تمیز کنید (خانم ها باید این کار را از جلو به عقب انجام دهند تا باکتری های مدفوع محل دفع ادرار را آلوده نکند) آغاز به ادرار کردن کنید و بعد از چند لحظه نمونه را از وسط جریان جمع کنید. بعد از جمع آوری لبه ظرف را لمس نکنید و در آن را بگذارید و به مسوول آزمایشگاه بدهید. توجه داشته باشید که نمونه گیری باید بدون قطع شدن جریان ادرار انجام گردد.منبع:www.salamat.com

/ک

منبع: راسخون