نقش من کدام است؟ - وبلاگ لین هوان

به گزارش وبلاگ لین هوان، چه تعداد از نقش هایی را که می پذیریم خودمان انتخاب نموده ایم؟ اطرافیان و رسانه ها، در کوشش هستند ما را برای نقش هایی که قرار است بپذیریم، آماده نمایند. رسانه های جریان اصلی کوشش می نمایند آنچه از نظرشان حقیقت است به افراد بقبولانند، اما این حقیقت بر چه مبنایی است؟

تصویر و تعریفی که از یک مفهوم در رسانه نمایش داده می گردد آیا تمام حقیقت است؟ تصویر یک مرد عاشق در رسانه چه بازنمایی دارد و شامل چه ویژگی هایی است؟ تصویر یک زن ایده آل چطور؟ با آنالیز این تصاویر ما به اشتراکات فراوانی می رسیم، به محدوده کوچکی از صفات و رفتارها که گاهی خودمان و اطرافیانمان در آن محدوده قرار نمی گیریم.

بسیاری از نوجوانان کوشش می نمایند ظاهر و علاقه و رفتار خود را به شخصیت های موجود در محصولات رسانه ای یا آنچه از طرف جامعه و خانواده و دوستان به آنها دیکته می گردد، نزدیک نمایند و زمانی که نمی توانند دچار حس سرخوردگی و جدا افتادگی می شوند و این طور به نظرشان می آید مسئله ای در آنهاست و نه در تصویر بی عیب و نقص زن/ مرد ایده آل. اما برای شکست این کلیشه ها چه باید کرد؟

لبخند زیبا

یکی از مهم ترین کلیشه های محصولات رسانه ای، کلیشه های جنسیتی است. می توانید مجموعه ای از تبلیغاتی را که هر روز خانواده در معرض آنها هستند، آنالیز کنید، این تمرین جالبی است برای موشکافانه دیدن ساختار تبلیغات جدای از پیغام پر زرق و برقشان.

با آنالیز آنها آیا به ویژگی های مشترکی می رسید؟ در تبلیغات تصویری از زنان زیبا و خندان و قدبلند با ظاهری مدیترانه ای، خوش لباس و همیشه آماده خدمت می بینید. بیشتر این زنان در آشپزخانه تصویر شده اند، اگرچه خانه دار بودن کم ارزش نیست اما نمایش دائمی زنان در این حالت یکی از کلیشه های رایج تبلیغاتی در جهانست. البته در کشور ما بر اساس قوانین، بخشی از استفاده ابزاری از زنان در تبلیغات کمتر است، در جهان در زمینه های مختلفی مخصوصا محصولات بهداشتی و آرایشی از زنان به عنوان ابزاری برای جلب نظر مخاطب استفاده می گردد. زنان در این تبلیغات نیز ظاهری بی نقص با جذابیت بالا دارند.

نمایش ماهیچه ها

در مقابل وجه زیبایی و ظرافت زنان و دختران، تصویر پسران و مردان حاکی از قدرت و خشونت است. در سال 1999، بچه ها هم اکنون یک سازمان مستقر در کالیفرنیا که به آنالیز تأثیر رسانه ها بر بچه ها و جوانان می پردازد، در گزارشی بیان کرد تصویر رسانه ای مردان تمایل به تقویت سلطه اجتماعی آنان دارد.

در این گزارش آمده بیشتر شخصیت های مرد بیشتر از حوزه خانه و خانواده با حوزه کار در ارتباط هستند و مسائل مربوط به کار مهم تر از مسائل شخصی است و بیشتر از پرخاشگری جسمی یا خشونت برای حل این مسائل استفاده می نمایند.

الگوهای مشابهی در نمایش پسران و مردان در محصولات رسانه ای وجود دارد: آنها به عنوان فردی سرسخت، قدرتمند یا یک رهبر تنها تصویر می شوند.

مشابه این تصویر را می توانید در انیمیشن سگ های نگهبان ببینید، شخصیت منفعل دختر داستان و شهردار خانم همیشه دچار مسائلی می شوند و گروه قدرتمند سگ های نگهبان به رهبری پسربچه ای باهوش مسائل را حل می نماید. حتی از منظر آماری نیز سگ های این گروه نسبت مساوی از سگ های ماده و نر ندارند.

عمق فاجعه

تصویری که از یک مرد جوان عاشق در محصولات رسانه ای مختص نوجوانان ارائه شده در یک قالب کلی جا خواهد گرفت، سریال های کره ای که این سال ها بین نوجوانان هوادار پیدا نموده، از یک کلیشه کلی استفاده می نماید، پسر عاشق پیشه و غیرتی بدون منطق دختر داستان را دوست دارد و گاهی حتی برای ابراز این علاقه از خشونت کلامی و فیزیکی هم استفاده می نماید.

نمایش خشونت به جای غیرت در این مدل سریال ها در پوششی جذاب و عاشقانه باعث شده تصور نوجوانان نسبت به ابراز علاقه در یک قالب خاص جاگیرد، این نگاه نوجوانان را می توانید در صفحات اینستاگرامی یا لایکی و تیک تاک شان مشاهده کنید.

در مرحله بعدی این کلیشه زن ضعیف و شنماینده و زیبا در مقابل مرد خشن و عاشق و غیرتی در سریال های ترکیه ای هم تکرار می گردد.

سریال هایی که در خانواده ایرانی علاقه مندانی دارد. میزان خشونت نسبت به زنان در این سریال ها از سریال های کره ای بیشتر بوده و تکرار این کلیشه ها این مدل تصویرسازی را در ذهن مخاطب ماندگار و حتی شیرین می نماید.

طوری که واقعیت جاری را گاهی نادیده می گیرند، اگرچه در خصوص بازنمایی واقعیت، رسانه آن طور که باید صادقانه عمل نمی نماید.

آماری که از خشونت و حتی قتل زنان و دختران جوان در ترکیه به دست نامزد و دوست پسرشان منتشر می گردد، نگران نماینده است.

سال گذشته راهپیمایی اعتراضی زنان ترکیه ای برای مقابله با خشونت علیه زنان و دختران شکل گرفت، همچنین آمار تجاوزات جنسی که در کره به دختران نوجوان ثبت شده در هیچ سریالی منعکس نمی گردد و نوجوانان اطلاعی از لایه زیرین این عاشقانه های جذاب ندارند.

متاسفانه این کلیشه در فیلم ها و سریال های داخلی نیز نمود داشته، با نگاهی بر تولیدات فیلم و سریال و الگوی روابط و شخصیت ها می توانید شباهت و اشتراکات فراوانی را پیدا کنید.

زن شگفت انگیز

زن شگفت انگیز تصویر تازه ای در محصولات رسانه ای نیست، همیشه لبه دیگر زن دلربا و اغواگر زن جنگنده ای بوده که قدرت جسمی اش به اندازه یا بیشتر از مردان اطرافش بوده و می توانسته بهتر از آنها بجنگد و پیروز گردد. در سال های اخیر به این تصویر بیشتر در محصولات رسانه ای بچه ها توجه شده.

انیمیشن شجاع، موآنا و داستان قدیمی مولان از نمونه هایی از این مدل نگاه هستند. شاید در نگاه نخست به نظر آید که این مدل تصویرسازی زنان در جهت شکستن کلیشه هاست.

در این تصویر تنها به وجه جنسی و جذابیت ظاهری دختران اشاره نشده، دختران دیگر شاهزاده هایی با لباس های پرنسسی نیستند بلکه در میدان نبرد حضور پیدا می نمایند و سراسر خون و گل می شوند. اما به این نکته دقت کنید، تفکر قالبی شما را به پذیرش الگو اجبار می نماید، بالاخره باید گروهی را انتخاب کنید، دختر دلربا یا زن شگفت انگیز؟

همه انتخاب های ما

آیا انتخاب های ما به همین اندازه محدود است؟ این طور نیست، ما تنها همین دو انتخاب را نداریم. اگرچه برای رسانه ساده تر است افراد را هرچه بیشتر به گروه های کلی دسته بندی کند، در این صورت برنامه ریزی و راهنمایی آنها ساده تر می گردد، هرچه اشتراک این گروه ها را بیشتر کند، می تواند ساده تر آنها را مدیریت کند.

پراکندگی و گستردگی انتخاب کار را برای اَبررسانه ها مشکل می نماید و مهم تر از همه صاحبان قدرت با این پراکندگی چطور می توانند به سادگی نظرات و تصمیمات خود را به وسیله رسانه به مردم منتقل نمایند؟

پذیرش کلیشه و تفکر قالبی در واقع رد آزادی است، پذیرش این اصل است که ما به عنوان انسان با قدرت اختیار و انتخاب، انتخاب های خود را محدود به گزینه هایی می کنیم که رسانه و جامعه به ما ارائه می دهند و نه آنچه از افکار و علاقه و ارزش های اصیل ما نشات می گیرد.

جست وجو در منابع تاریخی و ادبیات اصیل ایرانی می تواند ما را به زنان و مردان آزاده ای برساند که فراتر از عصر خود عمل کردند؛ مردان و زنانی که محدود به نقش های جنسیتی که از طرف جامعه به آنها اجبار می شد نبودند و پدران و مادران مهربان و لایق در خانه و زنان و مردان با درایت و شجاع در جامعه بودند.

زهرا صالحی نیا - کارشناس سواد رسانه / ضمیمه چاردیواری روزنامه وبلاگ لین هوان