مروری بر سابقه کوچ کاربران از پیغام رسان های اجتماعی - وبلاگ لین هوان

به گزارش وبلاگ لین هوان، کوچ کاربران فضای مجازی از پلتفرم های اجتماعی سابقه ای چندین ساله دارد و در فواصل زمانی مختلف، کاربران بسیاری به دلایل مختلفی چون نارضایتی از کیفیت سرویس و یا نارضایتی از قوانینی که بر آنها اعمال شده است، پلتفرمی را ترک نموده و به سکوی دیگری مهاجرت نموده اند.

نمونه این اتفاقات را می توان در مهاجرت کاربران از یاهومسنجر، وایبر، لاین، واتس اپ، وی چت، تلگرام، ویسپی و اپلیکیشن هایی از این قبیل مشاهده کرد.

مروری بر کوچ تاریخی کاربران از پیغام رسان ها

سال ها پیش یاهو مسنجر منبع مهم ارتباطات اینترنتی به شمار می رفت و مکالمه های زنده و عدم وجود تاخیرها یا محدودیت هایی که در ایمیل وجود داشت، آن را به محبوب ترین راه ارتباطی کاربران تبدیل نموده بود. اما با گسترش ابزارهای جدید در دنیای اینترنت و توسعه اینترنت روی موبایل، دیگر پیغام رسان یاهو به دلیل آنکه همه جا در دسترس نبود، احتیاج کاربران را تأمین نکرد و کاربران به سمت اپلیکیشن های پیغام رسان موبایلی که در هر شرایطی در دسترس بودند کوچ کردند.

پس از آن رقابتی در دنیای اپلیکیشن هایی مانند واتس اپ، لاین، تلگرام، وایبر و تانگو شکل گرفت و هر یک از این پلتفرم ها سعی کردند با ویژگی های متفاوتی کاربران را به سمت خود جذب نمایند.

در ایران پلتفرم وایبر در یک بازه زمانی محبوب شد اما به دلیل عدم کیفیت مناسب خدمات این پیغام رسان، کند شدن و اختلال در فرآیند خدمات رسانی، این برنامه از دیگر رقیبان خود جا ماند و کاربران به سمت تلگرام کوچ کردند.

نمونه دیگری از اینگونه مهاجرت و تغییرات که بیشتر به دلیل آن رقم می خورد که اپ های قبلی احتیاج کاربر را آن طور که باید برآورده نمی کردند و یا بعضاً مشکلاتی را به وجود می آوردند، می توان به مهاجرت به اپ هایی مانند لاین و وی چت اشاره نمود.

در برهه ای از زمان و پس از فیلتر شدن پیغام رسان تلگرام در ایران کاربران ایرانی به سمت اپلیکیشن تلگرام طلایی، هاتگرام و ویسپی نیز کوچ کردند و برای مثال تلگرام طلایی بیش از 30 میلیون کاربر را در اختیار گرفت.

ناگفته نماند که در سال 98 کوچ کاربران ایرانی به سمت اپلیکیشن های داخلی مانند بله، ایتا، سروش، آی گپ و گپ نیز قابل توجه بود.

در تازه ترین رویداد، کاربران بسیاری در سراسر دنیا به دلیل سیاست هایی که از سوی پیغام رسان واتس اپ مطرح شد و مربوط به اشتراک گذاری اطلاعات شخصی کاربران با فیس بوک می گردد، به سمت پیغام رسان های دیگری کوچ داده شدند.

ناگفته نماند که همواره این کوچ ها از اپلیکیشن بدتر به سوی اپلیکیشن بهتر نبوده به عنوان مثال در نمونه اخیر کوشش شد که کاربران از واتس اپ به سمت پیغام رسانی به نام سیگنال کوچ داده شوند. سوال مهم این است که اجماع برای کوچ به سیگنال که تاریخچه درخشان و معینی ندارد، از کجا آمده است و در نهایت پشت پرده این کوچ چیست و چه کسانی از آن سود می برند. در همین زمینه می توان به اخباری نظیر داشتن باگ امنیتی در این اپلیکیشن اشاره نمود که پیش از این توسط محققان گوگل کشف شده بود. براساس این گزارش باگی در اپلیکیشن اندروید سیگنال ردیابی شده بود که به هکرها اجازه می داد تماس های صوتی کاربر را شنود نمایند.

پشت پرده تجارتی به نام فروش داده

امروزه دیگر بر هیچکس پوشیده نیست که بخش قابل توجهی از ارتباطات بین انسان ها به وسیله شبکه های اجتماعی و پیغام رسان ها شکل می گیرد و داده هایی که توسط کاربران فراوری می گردد در این پلتفرم ها میزبانی می شوند. به بیان دیگر پلتفرم های ارتباطی نظیر پیغام رسان ها و شبکه های اجتماعی، اصلی ترین ابزار جمع آوری داده ها هستند و از آنجایی که پس از طلا و نفت، داده و اطلاعات ارزشمندترین کالای دنیا امروز به شمار می آیند، شرکت های بزرگ فناوری اطلاعات، سرمایه گذاری هنگفتی برای تصاحب سهم هرچه بیشتری از این داده ها انجام می دهند.

آنالیز مدل های کسب و کار شرکت های بزرگ پلتفرمی نشان می دهد، یارانه های خدماتی یکی از اصلی ترین ابزارهای این شرکت ها برای سلطه بر بازارهای فناوری اطلاعات و سپس کسب درآمدهای خیره نماینده از انحصارهای طبیعی ایجاد شده در این صنعت به شمار می آید. به عنوان مثال گوگل در قانونی ترین حالت در قبال ارائه خدمات رایگان و با کیفیت جستجو در وب با استفاده از داده های حاصل از جستجوی کاربران به تبلیغ هدفمند و دقیق شرکت های تجاری در محیط وب پرداخته و کسب درآمد می نماید.

شاهد جدید از اهمیت حکمرانی داده در دنیای امروز همین عقب نشینی واتس اپ بود که پس از مشاهده کوچ کاربران از این پیغام رسان رخ داد. در واکنش به خروج بزرگ کاربران از واتس اپ و نگرانی این شرکت از خللی که در حکمرانی اش بر داده های کاربران ایجاد می گردد، این شرکت روز گذشته اظهار داشت که مهلت معین شده برای تغییرات قوانین این پیغام رسان از 8 فوریه به 15 می (25 اردیبهشت 1400) تغییر یافته است.

زنگ خطری به نام نبود حکمرانی داده

در کشور ما قوانینی برای صیانت از اشتراک گذاری اطلاعات افراد و حفظ حریم شخصی آنها به طور معین و مدون وجود ندارد و به دلیل نبود قوانین مربوط به حکمرانی داده، حقوق کاربران نادیده گرفته می گردد. همچنین به دلیل عدم تبیین این موضوع، کاربران ایرانی حساسیت زیادی روی اشتراک گذاری اطلاعاتشان در اپلیکیشن های خارجی ندارند.

اکنون این اتفاق اخیر باید زنگ خطری باشد تا قانون گذاران کشور ما هر چه سریع تر به سمت تدوین و تصویب قوانین حریم خصوصی و حکمرانی داده برای اپلیکیشن های خارجی حرکت نمایند تا در جریان این اتفاقات، حریم خصوصی کاربران به خطر نیافتد.

در کنار آن نیز توسعه و گسترش پلتفرم های بومی در این فضا و اعتمادسازی برای راهنمایی کاربران به سمت استفاده از اپلیکیشن های بومی از دیگر الزاماتی است که در فضای کنونی باید به آن پرداخته گردد. از طرفی پلتفرم های ایرانی فعال در کشور نیز باید بیش از گذشته کوشش نمایند تا جایگزین امن، مناسب و با کیفیتی برای نمونه های خارجی باشند.