فیلم پدر کلاس درس آلزایمر - وبلاگ لین هوان

به گزارش وبلاگ لین هوان، بابک زمانی؛ به گمانم پدر زیباترین فیلمی است که درباره آلزایمر تا به امروز ساخته شده است یا لااقل در میان آن هایی که من دیده ام، حتی برتر از هنوز آلیس و بانوی آهنین. به خصوص که این بار سینما به اصطلاح قدما به استقبال ادبیات و نویسنده بی همتا ویلیام فاکنر رفته و بر کلیدی ترین نکته رمان، جادوی زاویه دید دست گذاشته است.

همان طور که فاکنر در خشم و هیاهو ابتدا از نگاه یک عقب مانده ذهنی به جهان می نگرد و سپس از خلقیات مختلف جهان را به نظاره می نشیند، فیلم پدر هم به جهان از زاویه دید یک بیمار مبتلا به آلزایمر می نگرد. فلورین زلر، نمایش نامه نویس جوان و نابغه فرانسوی، سناریویی را که سال ها پیش به صحنه تئاتر برده بود، این بار بر پرده سینما برده است.

بنجامین کامپسون اولین راوی خشم و هیاهو از دیدگاه انسانی که دیگران کندذهن می نامند، به یوکنا پاتافا (کشوری که فاکنر به نام خود تأسیس کرد) می نگرد و کامپسون های دیگر هرکدام از دیدگاه آدمی با خلقیات متفاوت به همان وقایع می نگرند. درک از آلزایمر هم هیچ گاه مثل زمانی که از نگاه بیمار (با بازی آنتونی هاپکینز)، به آن می نگرید، واقعی نیست.

کندذهنی یا آلزایمر فرقی نمی نماید، در هر حال از هر دو نظرگاه یوکنا پاتافا عرصه جولان بی خردی است که با این نگاه ها سخت سازگار است. تا آن حد که از دیدگاه یک کندذهن یا آلزایمری نیز بسکمک رفتار ها نابخردانه است و بیننده نه تن ها این موضوع را تأیید می نماید، بلکه با عمق وجود متأثر می شود. مثل آن موقع که هاپکینز در خانه سالمندان به هسته وجود خود بازمی شود و همچون کودکی هفت ساله می گرید و از مادری که ده ها سال پیش فوت نموده، سراغ خانه را می گیرد.

وقتی همراه با او درد دوری از خانه را تجربه می کنید، به درکی بالاتر در نحوه مراقبت از بیمار آلزایمری دست می یابید، ولو در ذره ای از سلول هایی که تو را تعریف می نمایند. بر یک تغییر دیگر هم باید تأکید کرد: ارتقا سطح روایت، نوول و تکنیک زاویه دید از چخوف تا فاکنر و درنهایت تا زلر.

یوکنا پاتافا شخصی هر یک از ما هم به احتمال زیاد همین گونه است. فاکنر، این غول عظیم رمان نویسی قرن، گویا پیشاپیش تمام نظریات مدرن نوروساینس را می دانست؛ مطلع بود که اعتباری به ادراکات و باور های ما نیست؛ می دانست ادراکات ما به باور های قبلی ما، شخصیت ما و خُلق ما در همان زمان ارتباط دارند. گویا فهمیده بود تا چه حد حقایق از زوایای دید مختلف، متفاوت هستند و از همین رو است که نمی توان بر یک دیدگاه تعصب ورزید. برای دست یافتن به حقیقت، راهی به جز نگریستن از زوایای دید مختلف وجود ندارد.

این نوع فهم چه معنایی جز تحمل و مدارا دارد؟ رمان، مهم ترین ابزار برای این کار است. نه تن ها نگریستن، بلکه حتی زیستی جدید در آن دیدگاه را امکان پذیر می نماید. فیلم پدر تلاشی است در همین جهت با امکانات و زمان محدود تر سینما که جز با مشاوران متخصص دمانس، صناعت پیشرفته سناریو و بازی آنتونی هاپکینز امکان پذیر نمی شد. این پیغام بر محمل هایی به شدت واقعی به شیوه ای بسیار زیبا ارائه شده است.

این خصیصه تمام داستان های عظیم است که از اطلاعاتی واقعی یا باورپذیر سود می برند تا هم به خواننده اطلاعات بدهند و هم به برداشت هایش از زندگی و تصمیم گیری در زندگی کمک رسانند و او را قدم به قدم با نتایج و پیغام هایی هرچه متعالی تر آشنا نمایند، آن سان که نگفته باشند. این گونه است که خواننده یک بار دیگر آن واقعیات را زندگی می نماید و در آن پیغام می اندیشد، شاید به درکی برسد. از همین رو آلزایمر به روایت آنتونی هاپکینز واقعی است؛ تا حدی که می توان از روی آن دمانس و آلزایمر را درس داد یا یاد گرفت.

در درجه اول با اندکی توجه معلوم می شود بیمار مبتلا به نوعی دمانس است؛ چراکه سیر بیماری تدریجی و مزمن است، بیمار هوشیار است، فعالیت روزمره او مختل شده، اما از آن اطلاعی ندارد. در مرحله بعد می توان گفت دمانس او آلزایمر است و نه از نوعی دیگر. طبیعی بودن حرکات و ظاهر مناسب پوشش و گفتار به همین دلیل است. در نوع دیگر دمانس به نام اف تی دی، ظاهر رفتار به این خوبی نیست؛ بیمار در سنین پایین تری است، اختلال رفتار و رفتار کنترل نشده اجتماعی و حتی غذایی و در بسکمک موارد نیز اختلال تکلم دارد. در نوع دیگر، دی ال بی، بیمار کند است، هوشکمک او متغیر است و توهمات زنده دارد. وقتی هاپکینز دختر درگذشته خود را به جای دختر زنده می بیند، دچار توهمات زنده ای که در دی ال بی مشاهده می شود، نیست.

او چیزی خارج از واقعیت نمی بیند؛ در حقیقت دختری را که به واقع وجود داشته، به جای دیگری می بیند. این توهم به معنای هالوسیناسیون نیست، بلکه توهم به معنای ایلوژن است که در آلزایمر دیده می شود. به علاوه، بیمار در حین خواب حرکات غیرارادی ندارد که از علائم مهم دی ال بی است. نبود اختلال حرکتی و بی اختکمک ادرار به ضرر بیماری آن پی اچ و دمانس عروقی است. نوع سوءظن بیمار هم از نوعی است که در آلزایمر بسیار دیده می شود. ضمن اینکه آنچه در ذهن می ماند، توالی زمانی خود را از دست داده است. پرستار مردی که در پایان در خانه سالمندان دیده می شود، همان صورتی است که پیش تر به جای دامادش دیده بود.

در آلزایمر گاه واقعیت و رؤیا و آرزو و همه چیز هایی که در زمان های مختلف تجربه شده اند، همه با هم در یاد می مانند و دروغ پردازی به نظر می رسند؛ یعنی هیچ گاه نمی توان فهمید سیلی داماد به پیرمرد واقعی بوده یا او تنها احساس نموده سیلی خورده است. می توان تصور کرد چه مشاوران دانشمندی با جدیدترین یافته های علمی به تهیه این فیلم مشورت داده اند، درست برخلاف سازنده های وطنی که تولیداتشان کوچک ترین شباهتی هم به بیماری های بشر ندارد. تنها با اتکا بر واقعیت های دقیق است که می توان خیال را پرورش داد، لذت برد، امکانی برای تجربه زندگی جدید در حین خواندن رمان به دست آورد و به جای قضاوت اخلاقی نیک و بد، دیدی غنی تر و فاخرتر نسبت به وقایع و رویداد ها پیدا کرد.