توسعه یافتگی اجتماعی می تواند به مشارکت جوامع محلی در حفاظت و احیا تالاب ها منجر گردد؟
به گزارش وبلاگ لین هوان، تهران (پانا) - یک کارشناس برنامه ریزی و محیط زیست شهری می گوید توسعه یافتگی اجتماعی و مشارکت جوامع محلی در حفاظت و احیا تالاب ها براساس مولفه های اشتغال و باسوادی، می تواند افزایش آگاهی و سواد زیست محیطی و پویایی جامعه را فراهم کند.
عماد مطالبی در گفت وگو با پانا با طرح این سوال که آیا توسعه یافتگی اجتماعی می تواند بر مشارکت جوامع محلی در حفاظت و احیای تالاب ها اثربخش و مطلوب باشد، اظهار کرد: افزایش جمعیت به همراه نسبت روزافزون شهرنشینی پیغامدهای ناگواری را در عرصه محیط زیست شهری ایران ایجاد نموده و در نتیجه رشد فضاهای محیطی شهری و به دنبال آن توسعه کالبدی، نتوانسته مفاهیم بلند اجتماعی و مولفه های ارتقای جنبه کیفی زندگی شهروندان را فراهم کند تا به موازات توسعه کالبدی، توسعه اجتماعی نیز شکل بگیرد. در واقع سواد زیست محیطی لازم و انگیزه های مشارکت جوامع محلی در حفاظت و احیای جاذبه های طبیعی به ویژه تالاب ها و پهنه های آبی میسر کند.
وی با بیان اینکه توسعه یافتگی اجتماعی و مشارکت جوامع محلی در حفاظت و احیا تالاب ها براساس مولفه های اشتغال و باسوادی، می تواند افزایش آگاهی و سواد زیست محیطی و پویایی جامعه را فراهم کند، گفت: همچنین توسعه یافتگی اجتماعی می تواند زیست پذیر بودن را به عنوان یکی از مباحث اساسی در پایداری محیطی برقرار سازد و یک پیوند اجتماعی - فرهنگی، کالبدی در بین ساکنان ایجاد کند و موجب گردد میزان کیفیت زندگی و توسعه یافتگی اجتماعی بهبود یابد و غنای فرهنگی حفظ گردد.
این پژوهشگر با بیان اینکه پایداری محیطی و توسعه پایدار به صورت مقوله ای، مفهومی است که شامل اثرات مثبت تصمیم گیری در سه عامل عدالت، اکولوژی و مالی می گردد، گفت: هدف پایداری محیطی را می توان رضایت از نیازهای پایه اجتماعی و مالی در حال و آینده و استفاده مسئولانه از منابع طبیعی و محیط زیستی به ویژه نقش مشارکت جوامع محلی در حفاظت و احیا تالاب ها دانست که حفظ و بهبود نشاط اجتماعی و در نهایت آرامش و رفاه و آسایش زیستی جامعه وابسته به آن است. از طرفی پایداری اجتماعی توزیع عادلانه و بهبود کیفیت زندگی و شیوه سازماندهی سازگار با شرایط اجتماعی، برابری زنان و ترویج ارزش های اجتماعی است و می توان این انتظار را داشت که نقش مشارکت جوامع محلی و بومی در موضوعات محیط زیست با محورهای اصلی با این بُعد از توسعه پایدار همسو است.
مطالبی اضافه نمود: محیط زیست به ویژه در شهرها و کلانشهرها، مراکز فرصت های اجتماعی و تجلی پیشرفت و توانایی بالقوه بشری به شمار می آیند و اعمال مدیریت محیط زیستی و تاکید بر محیط زیست شهری در تدوین خط مشی ها و سیاست هایی که هدف آنها دستیابی به توسعه پایدار انسانی است نقش حساس و پرثمری خواهد داشت. با افزایش سواد زیست محیطی و تفکرات محیط زیستی و نقش و مشارکت جوامع محلی با احتساب بر مولفه ها در گسترش حس تعلق مکانی بر طبیعت و محیط زیست کارایی و اثربخشی به ویژه در احیا و حفاظت تالاب ها معین می گردد و خروجی آن سبب شده سکونتگاه های زیست پذیر احساس بیشتری از اجتماع و توسعه اجتماعی را ایجاد نمایند و در نهایت مشارکت پذیری شهروندان در امور را به ویژه در محیط زیست پیرامون و عرصه های ناب زیستی فراهم نمایند.
وی تاکید نمود: تالاب ها از اکوسیستم هایی هستند که تاثیر عمده ای روی آب و هوای محلی، زیست پرندگان، آبزیان و اقتصاد حاشیه نشینان دارد. آلودگی های زیست محیطی و آبی می تواند این نقش پیچیده را دچار بی نظمی نماید. از مهمترین تهدیدات مسائل و مسائل بحران آب و عدم مدیریت علمی و برنامه ریزی های همه سونگر برای کنترل و گسترش فرآیند آلودگی منابع در ایران از جنبه زیست محیطی بین المللی و منطقه ای حائز اهمیت بسیار است. علاوه بر این با توجه به اینکه بحران کم آبی کشور را تهدید می نماید همه منابع آبی نیز به گونه ای در معرض خطر آلودگی قرار دارند. آلاینده های مختلف مخصوصا عناصر سنگین به وسیله فرسایش اراضی به عنوان آلودگی های طبیعی یا زمین شناختی و همچنین توسط فعالیت های مختلف شهری، صنعتی و کشاورزی وارد اکوسیستم آبی تالاب ها شده است که مسائل و معضلات زیادی را برای حیات آبزیان در این مناطق ایجاد نموده است.
این پژوهشگر ادامه داد: وجود بعضی املاح برای سلامتی میکروارگانیسم ها لازم است اما مقدار بیش از حد مجاز آن ها سلامتی اکوسیستم را به خطر می اندازد. همچنین با توجه به اهمیت تالاب ها لزوم کنترل ورود پساب های صنعتی و شهری به تالاب ها و حفاظت از این بوم سازگان های بسیار ارزشمند به خوبی آشکار خواهد شد.
اعلام تهدیدات اجتماعی و اکولوژیکی تالاب های کشور
مطالبی با بیان اینکه ماهیگیری، شکار و فروش پرندگان از منابع درآمد صیادان و ساکنان اطراف تالاب ها به ویژه تالاب های شمال کشور است، گفت: در سال های اخیر با رشد تصاعدی توریسم، تماشای پرندگان و صنعت نوظهور اکوتوریسم در این مناطق و هجوم زیاد گردشگران داخلی و خارجی به این مکان های با طبیعت ارزشمند متاسفانه با بی نظمی و انباشت زباله های رها شده در این نواحی روبرو هستیم که منظره ناخوشایندی را در اطراف تالاب ها به وجود آورده است که باید با برنامه ریزی مدون، منسجم و اصولی مسئولان، ارگان ها، نهادها و سازمان های ذیربط جلوی این پدیده نامناسب را بگیرند.
این کارشناس محیط زیست با بیان اینکه در شیوه زندگی شهروندان باید تغییراتی برای رفتارهای زیست محیطی و تغییر در نگرش نسبت به پهنه های زیستی و تالابی برای حفاظت از زیست بوم ها صورت گیرد، گفت: دسترسی آسان، برداشت شن و ماسه به صورت غیر مجاز توسط اهالی و بخش خصوصی، ساخت کومه های صیادی غیرمجاز در نواحی ساحلی به ویژه در شمال کشور، تردد بیش از اندازه تراکتور و سایر وسایط نقلیه در این مناطق و شکار و صید غیر مجاز مواردی هستند که از آن به عنوان تهدیدات تالاب ها یاد می گردد.
وی ادامه داد: همچنین تهدیدات اکولوژیکی تالاب ها شامل کاهش عمق آب به دلیل عدم مدیریت برمنابع تامین نماینده آب و دستکاری در سطح آب تالاب ها، تورگذاری برای صید ماهی و برهم خوردن زنجیره صید و صیادی، تردد پدالوهای تفریحی، گونه غیر بومی آزولا و سنبل آبی، تغییر کاربری اراضی کشاورزی و احداث واحدهای مسکونی و تفریحی در حاشیه تالاب می گردد که منجر به وارد شدن آسیب های جدی به حیات تالاب ها از جمله تالاب انزلی شده است.
مطالبی اعلام نمود: با توجه به چالش های موجود و پیش رو در فضای طبیعی و محیط زیست با تاکید به توسعه یافتگی اجتماعی این پیغام آشکار برای برنامه ریزان و سیاست گذاران به طور جدی معین می گردد که آنها دیگر نمی توانند به تنهایی در این جهت حرکت نمایند و برای آن که بتوانند این محیط های طبیعی زیست پذیر را از پتانسیل موجود در گسترش اکوتوریسم به همراه پایداری محیطی و بهره برداری پایدار داشته باشند، باید مشارکت فعالانه با بخش خصوصی و گروه های مردم نهاد و جامعه محور را افزایش دهند. علاوه بر این با سرمایه گذاری در آموزش باید سطح دانش را در جوامع محلی تقویت نمایند و به جمعیت زنان به عنوان نیروی مولد در جامعه درعرصه های طبیعی و محیط زیست تالابی توجه ویژه داشته باشند.
منبع: خبرگزاری پانا